Çerkes Göçünde 500 Bin İnsan Osmanlı'ya Ulaşamadan Hayatını Kaybetti
OMÜ'den Prof. Dr. Önder Duman, Çerkeslerin Osmanlı'ya göçü sırasında yaşanan deniz facialarına dikkat çekti. Arşiv kayıtlarına göre, yetersiz gemi koşulları ve aşırı yüklenme nedeniyle yaklaşık 500 bin Çerkes, Osmanlı topraklarına ulaşamadan hayatını kaybetti. Bu trajik göç, büyük can kayıplarıyla sonuçlandı.
Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi, Tarih Bölümü Uzmanı Prof. Dr. Önder Duman, Çerkeslerin Osmanlı'ya göçü sırasında yaşanan büyük can kayıplarına dikkat çekti. Duman, arşiv kayıtlarına göre, bu göç sürecinde 500 bin insanın Osmanlı topraklarına ulaşamadan hayatını kaybettiğini belirtti.
Samsun Büyükşehir Belediyesi Sanat Merkezi'nde düzenlenen 'Çerkes Soykırımı ve Sürgünü' konulu söyleşide Prof. Dr. Önder Duman, 'Sürgün Günlerinde Çerkesler ve Samsun' başlıklı bir sunum yaptı. Etkinlikte sanatçı ve modacı Zeki Beştepe de 'Diaspora Çerkeslerinin Kültür, Sanat ve Edebiyatı'nda Sürgün' başlıklı konuşmasıyla yer aldı. Beştepe, toplumsal hafızanın ve sanatın travmalar üzerindeki etkisine vurgu yaptı.
Prof. Dr. Duman, Çerkeslerin büyük çoğunluğunun Osmanlı'ya deniz yoluyla geldiğini ifade ederek, "Bu yolculuk çok ciddi sorunları da beraberinde getirmiştir. 1859'dan itibaren bu insanlar, Rusya tarafından adeta belli kıyı bölgelerine sürülmüşlerdir. Osmanlı Devleti’nin deniz vasıtalarıyla bu insanları kısa sürede taşıma imkânı oldukça sınırlıydı. Bu da çok dar alanlarda çok yüksek sayıda insanın uzun süre bir arada beklemek zorunda kalmasına neden oldu. Bu durum ise beraberinde pek çok salgın hastalığı getirmiştir," dedi.
ÇERKES GÖÇÜNDE YAŞANAN TRAJEDİ
Prof. Dr. Duman, Çerkeslerin Osmanlı'ya göçünü bir trajedi olarak nitelendirdi: "1859'dan itibaren çok ciddi bir Çerkes nüfusunun Osmanlı coğrafyasına gelmeye başladığını görüyoruz. Bu göçler çoğunlukla deniz yoluyla gerçekleşiyor. Çerkeslerin sahil bölgelerinden Osmanlı topraklarına ulaşmaya çalıştıklarını görmekteyiz. Buna karşılık, Osetler ve Kabartaylar arasında ise daha çok kara yoluyla, Batum ve Kars üzerinden Osmanlı topraklarına ulaşıldığını arşiv kayıtlarından anlıyoruz."
Deniz yolculuğunun zorluklarına değinen Duman, Osmanlı Devleti'nin 1862-1864 yıllarında vapur şirketleriyle anlaşarak gemiler gönderdiğini ancak bunların yetersiz kaldığını söyledi. Yerel görevlilerin ve aracıların da bu durumu fırsat bilerek kazanç elde etmeye çalıştığını belirten Duman, kış şartları, sert dalgalar ve gemilerin yetersizliği gibi faktörlerin göçü daha da zorlaştırdığını vurguladı. "Osmanlıya yapılan göç sırasında pek çok gemi ve tekne ile ya batmış ya da kapasitelerinin çok üzerinde insan taşıyarak sefere çıkmıştır. Bu da beraberinde çok büyük can kayıplarını getirmiştir," dedi.
SAMSUN'A YERLEŞİM
Prof. Dr. Önder Duman, Samsun'daki ilk Çerkes yerleşimlerine de değindi: "Samsun özelinde bakacak olursak, Osmanlı kayıtlarına göre Eylül 1860 ile Şubat 1861 arasında Samsun'a 11 bin Çerkes gelmiştir. Bunların bir kısmı Ankara, Konya ve Sivas'a gönderilirken, geri kalanları Samsun ve Amasya'ya yerleştirilmiştir. 15 Mayıs 1864 tarihinde Samsun merkezdeki Çerkes muhacir sayısının 60 bin olduğu belirtilmektedir. Aynı dönemde Samsun merkezdeki yerli nüfus ise yaklaşık 10 bin civarındadır."
Sanatçı Zeki Beştepe ise Çerkeslerin savaş ve göç sonrası yaşadıkları travmalara dikkat çekerek, bu travmaların nesilden nesile aktarıldığını ifade etti. Sanatın bu travmaları iyileştirmede bir çıkış yolu olabileceğini ancak bunun geçici bir çözüm olduğunu belirtti.
Haber Merkezi
